การเลื่อนวิทยฐานะ

ตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. 2547 ซึ่งมีผลใช้บังคับตั้งแต่วันที่ 24 ธันวาคม 2547 ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาจะมีความก้าวหน้าในตำแหน่งที่ตนเองดำรงตำแหน่งอยู่ได้ 2 ลักษณะ คือ ลักษณะที่ 1 เป็นระบบวิทยฐานะได้แก่ผู้ดำรงตำแหน่งครู ผู้บริหารสถานศึกษา ผู้บริหารการศึกษา และศึกษานิเทศก์ ลักษณะที่ 2 เป็นระบบของการเลื่อนตำแหน่ง ได้แก่ บุคลากรทางการศึกษาอื่น ตามมาตรา 38 ค (2) ซึ่งเป็นตำแหน่งที่มิได้กำหนดให้มีวิทยฐานะ การที่จะมีความก้าวหน้าจึงกำหนดให้นำกฎหมาย ว่าด้วยระเบียบข้าราชการพลเรือนสามัญ มาบังคับใช้โดยอนุโลม ในที่นี้จึงขอกล่าวเฉพาะตำแหน่ง ที่มีวิทยฐานะ ซึ่งความก้าวหน้าของผู้ดำรงตำแหน่งต้องใช้ระบบของการมีวิทยฐานะหรือการเลื่อนวิทยฐานะเท่านั้น

ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาผู้ดำรงตำแหน่งครู ผู้บริหารสถานศึกษา ผู้บริหารการศึกษา และศึกษานิเทศก์ เป็นตำแหน่งที่มีวิทยฐานะ ซึ่งวิทยฐานะของ ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาได้กำหนดไว้ตามมาตรา 39 แห่งพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. 2547 ดังนี้

ก. ตำแหน่งครู มีวิทยฐานะ ดังนี้

(1) ครูชำนาญการ
(2) ครูชำนาญการพิเศษ
(3) ครูเชี่ยวชาญ
(4) ครูเชี่ยวชาญพิเศษ

ข. ตำแหน่งผู้บริหารสถานศึกษา มีวิทยฐานะ ดังนี้

(1) รองผู้อำนวยการชำนาญการ
(2) รองผู้อำนวยการชำนาญการพิเศษ
(3) รองผู้อำนวยการเชี่ยวชาญ
(4) ผู้อำนวยการชำนาญการ
(5) ผู้อำนวยการชำนาญการพิเศษ
(6) ผู้อำนวยการเชี่ยวชาญ
(7) ผู้อำนวยการเชี่ยวชาญพิเศษ

ค. ตำแหน่งผู้บริหารการศึกษา มีวิทยฐานะดังนี้

(1) รองผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาชำนาญการพิเศษ
(2) รองผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเชี่ยวชาญ
(3) ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเชี่ยวชาญ
(4) ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเชี่ยวชาญพิเศษ

ง. ตำแหน่งศึกษานิเทศก์ มีวิทยฐานะดังนี้

(1) ศึกษานิเทศก์ชำนาญการ
(2) ศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษ
(3) ศึกษานิเทศก์เชี่ยวชาญ
(4) ศึกษานิเทศก์เชี่ยวชาญพิเศษ

ในการกำหนดให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะดังกล่าว ต้องดำเนินการตามมาตรา 54 ซึ่งบัญญัติว่า “การให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะใด และการเลื่อนเป็นวิทยฐานะใดต้องเป็นไปตามมาตรฐานวิทยฐานะ ตามมาตรา 42 ซึ่งผ่านการประเมิน ทั้งนี้ ให้คำนึงถึงความประพฤติด้านวินัย คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณวิชาชีพ ประสบการณ์ คุณภาพการปฏิบัติงานความชำนาญ ความเชี่ยวชาญ ผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ในด้านการเรียนการสอนตามหลักเกณฑ์และวิธีการที่ ก.ค.ศ.กำหนด

ความหมายของคำ

ในการให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะใดที่กำหนดไว้ตามมาตรา 39 ดังที่ได้กล่าวไว้แล้วและเมื่อพิจารณาตามมาตรา 54 กำหนดคำสำคัญเกี่ยวกับคำว่า การให้มีวิทยฐานะและการเลื่อนวิทยฐานะ ไว้ จึงขออธิบายความหมายของทั้ง 2 คำ นี้ก่อน

คำว่า ให้มีวิทยฐานะ หมายถึง การให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะในตำแหน่งนั้นเป็นครั้งแรก เช่น การให้ครู มีวิทยฐานะเป็นครูชำนาญการ การให้ผู้อำนวยการสถานศึกษามีวิทยฐานะผู้อำนวยการชำนาญการ การให้รองผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา มีวิทยฐานะรองผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาชำนาญการพิเศษ และการให้ผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา มีวิทยฐานะผู้อำนวยการสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเชี่ยวชาญ เป็นต้น หรืออีกลักษณะหนึ่งเป็นการให้มีวิทยฐานะเนื่องจากมีการเปลี่ยน ตำแหน่งจากการดำรงตำแหน่งหนึ่งไปดำรงอีกตำแหน่งหนึ่ง โดยที่ผู้นั้นมีวิทยฐานะอยู่แล้วเช่น ผู้ดำรงตำแหน่งครู วิทยฐานะ ครูชำนาญการ ผ่านการคัดเลือกในตำแหน่งผู้อำนวยการสถานศึกษา เมื่อได้รับการแต่งตั้งจึงต้องเปลี่ยนตำแหน่งเป็นผู้อำนวยการสถานศึกษา กรณีเช่นนี้ ผู้นั้นจะได้รับการเปลี่ยนวิทยฐานะโดย ให้มีวิทยฐานะ ผู้อำนวยการชำนาญการ ด้วย

ส่วนคำว่า เลื่อนวิทยฐานะ หมายถึง การให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะสูงขึ้นจากวิทยฐานะเดิมที่มีอยู่ เช่น เลื่อนวิทยฐานะจากครูชำนาญการ เป็นวิทยฐานะครูชำนาญการพิเศษ เลื่อนวิทยฐานะจากผู้อำนวยการชำนาญการ เป็นวิทยฐานะผู้อำนวยการชำนาญการพิเศษ เลื่อนวิทยฐานะ จากผู้อำนวยการชำนาญการพิเศษเป็นวิทยฐานะผู้อำนวยการเชี่ยวชาญ หรือเลื่อนวิทยฐานะจากศึกษานิเทศก์ชำนาญการพิเศษ เป็นวิทยฐานะศึกษานิเทศก์เชี่ยวชาญ เป็นต้น

การนำไปใช้

ในการให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะที่สูงขึ้น หรือที่เรียกว่าการเลื่อนวิทยฐานะนั้นจะต้องดำเนินการตามมาตรา 54 โดยกำหนดให้ ก.ค.ศ. จัดทำหลักเกณฑ์และวิธีการในการประเมินเพื่อให้มีวิทยฐานะหรือเลื่อนวิทยฐานะที่สูงขึ้น ซึ่งต้องคำนึงถึงความประพฤติด้านวินัย คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณวิชาชีพ ประสบการณ์ คุณภาพปฏิบัติงาน ความชำนาญ ความเชี่ยวชาญ ผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ ซึ่ง ก.ค.ศ. ได้ดำเนินการกำหนดหลักเกณฑ์และวิธีการไว้ รวม 2 หลักเกณฑ์ คือหลักเกณฑ์และวิธีการตามหนังสือสำนักงาน ก.ค.ศ. ที่ ศธ 0206.3/ว 25 ลงวันที่ 29 ธันวาคม 2548 ซึ่งมีสาระสำคัญคือได้กำหนดคุณสมบัติของผู้ที่จะขอกำหนดว่าผู้ขอต้องผ่านการประเมินทั้ง 3 ด้าน คือ ด้านวินัย คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ ด้านคุณภาพการปฏิบัติงาน และด้านผลงานที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ และกำหนดหลักเกณฑ์การตัดสิน กำหนดวันอนุมัติ กำหนดวิธีการยื่นคำขอ การตรวจสอบคุณสมบัติ การตั้งคณะกรรมการประเมิน สิทธิในการส่งคำขอครั้งใหม่ และอีกหลักเกณฑ์หนึ่งคือ หลักเกณฑ์และวิธีการตามหนังสือสำนักงาน ก.ค.ศ. ที่ ศธ 0206.3/ว 26 ลงวันที่ 30 ธันวาคม 2548 ซึ่งเป็นหลักเกณฑ์ที่ใช้สำหรับการขอให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะชำนาญการหรือชำนาญการพิเศษ ไว้ 4 กรณี คือ

กรณีที่ 1 ผู้นั้นเคยดำรงตำแหน่งซึ่งผ่านการประเมินผลงานทางวิชาการตามหลักเกณฑ์ที่ ก.ค.ศ. กำหนดไว้เพิ่ม เช่น อาจารย์ 2 รับเงินเดือนในระดับ 7 ศึกษานิเทศก์ 7 อาจารย์ใหญ่ หรือ หัวหน้าศูนย์ 2 รับเงินเดือนในระดับ 7 เพื่อขอให้มีวิทยฐานะชำนาญการพิเศษ
กรณีที่ 2 ผู้เคยขอให้ได้รับเงินเดือนในระดับ 4 แต่ไม่ได้รับการอนุมัติเพื่อขอให้มี วิทยฐานะชำนาญการ
กรณีที่ 3 ผู้ได้รับคัดเลือกเป็นครูดีเด่นตามโครงการต่าง ๆ เช่น ครูต้นแบบ ครูแกนนำ ครูเกียรติยศ เป็นต้น เพื่อขอให้มีวิทยฐานะชำนาญการ
กรณีที่ 4 ผู้ที่ดำรงตำแหน่งและผ่านการประเมินผลงานทางวิชาการเพื่อให้ได้รับเงินเดือนในระดับ 8 เช่น อาจารย์ใหญ่ ผู้ช่วยผู้อำนวยการโรงเรียน รับเงินเดือนในระดับ 8 เป็นต้น เพื่อขอให้มีวิทยฐานะชำนาญการพิเศษ

นอกจากนี้แล้วผู้ที่ผ่านการประเมินเพื่อเลื่อนวิทยฐานะเป็นวิทยฐานะชำนาญการพิเศษและเชี่ยวชาญจะต้องได้รับการพัฒนาก่อนแต่งตั้งด้วย

อนึ่ง ก.ค.ศ. ได้มีมติที่จะใช้หลักเกณฑ์และวิธีการในการประเมินเพื่อให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษามีวิทยฐานะหรือเลื่อนวิทยฐานะที่สูงขึ้นใหม่ โดยได้ประกาศใช้ตามหนังสือสำนักงาน ก.ค.ศ. ที่ ศธ 0206.3/ ว 2 ลงวันที่ 29 กุมภาพันธ์ 2551 ซึ่งจะมีผลใช้บังคับในวันที่ 1 ตุลาคม 2551 เป็นต้นไป เนื่องจาก ก.ค.ศ. ได้พิจารณาเห็นว่าการประเมินวิทยฐานะของข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาที่ผ่านมา โดยมีการพิจารณาผลงานทางวิชาการและงานวิจัย ยังไม่สอดคล้องกับสภาพที่แท้จริงของการเรียนการสอนในระดับที่ต่ำกว่าปริญญา ซึ่งหลักเกณฑ์และวิธีการที่กำหนดใหม่นี้ กำหนดให้มีการประเมิน 3 ด้าน ได้แก่ (1) ด้านความประพฤติ ด้านวินัย คุณธรรม จริยธรรม และจรรยาบรรณวิชาชีพ (2) ด้านคุณภาพและการพัฒนางานในหน้าที่ความรับผิดชอบและ (3) ด้านผลการพัฒนางานในหน้าที่ความรับผิดชอบ สำหรับวิธีการประเมินนั้น เป็นการประเมินเพื่อส่งเสริมให้ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษาทุกคนมุ่งปฏิบัติงานตามหน้าที่ความรับผิดชอบ โดยประเมินผลที่เกิดจากการปฏิบัติหน้าที่ และนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์กับผู้เรียนอย่างแท้จริง นับเป็นการเดินทางที่ตรงจุดมุ่งหมายของการปฏิรูปการศึกษา เพื่อพัฒนาคุณภาพการศึกษาของชาติให้ทัดเทียมกับนานาอารยประเทศต่อไป

ที่มาข้อมูล

สารานุกรมวิชาชีพครู เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 80 พรรษา, หน้า 111-114.

กลับสู่หน้าหลัก