1. การผลิตครูใหม่เพื่อเตรียมเข้าสู่อาชีพครู (A Pre-Service Course before entering the classroom as a fully responsible teacher) คือ การดำเนินการจัดการเรียนการสอนทางครุศาสตร์ ศึกษาศาสตร์ ในสถาบันผลิตครู ในสถาบันอุดมศึกษา

   2. กระบวนการฝึกอบรมและสนับสนุนช่วยเหลือครูใหม่ที่เข้าสู่วิชาชีพในช่วงปีแรก ๆ ของการสอนหรือการทำงานในโรงเรียนเฉพาะทาง (The process of providing training and support during the first few years of teaching or the first year in a particular school) คือ การดำเนินการเพื่อฝึกครูใหม่เข้าทำงานที่หวังผลความสำเร็จด้วยการร่วมมืออย่างสร้างสรรค์ของสภาวิชาชีพครู หน่วยงานผู้ใช้ครูและสถาบันผลิตครู

   3. กระบวนการพัฒนาครูประจำการอย่างต่อเนื่อง(An in-service process for practicing teachers) คือ การดำเนินการเพื่อให้ครูประจำการที่เข้าสู่วิชาชีพครูตั้งแต่ 3 ปีขึ้นไป ได้พัฒนาวิชาชีพครูของตนเป็นระยะๆ อย่างต่อเนื่องตลอดระยะเวลาการปฏิบัติหน้าที่ครูโดยให้มีการประเมินผลการปฏิบัติหน้าที่ของครูในทุก ๆ 3 - 5 ปี ว่าขาดความรู้ทักษะ สมรรถนะใด ควรจัดพัฒนาในด้านนั้น ๆ โดยความร่วมมืออย่างจริงจังของหน่วยงานผู้ใช้ครูสภาวิชาชีพครู และสถาบันที่ให้การฝึกอบรม และพัฒนา

   1. รูปแบบ “การศึกษาต่อยอดทางการสอนจากปริญญาแรกที่ได้รับ” (The Consecutive model) โดยครูนั้นได้รับปริญญาแรกจากมหาวิทยาลัย ซึ่งทำให้มีคุณวุฒิหรือคุณสมบัติเบื้องต้น แล้วจึงมาศึกษาต่อเพิ่มเติมในทางการสอน ซึ่งจะแตกต่างกันไปในแต่ละประเทศ บางแห่งอาจจะจัดเป็นการศึกษาหลังปริญญาตรี ตัวอย่างเช่น หลักสูตรประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู ปริญญาโททางการสอน เป็นต้น หรือในอีกแนวทางหนึ่ง นักศึกษาได้ศึกษาทั้ง 2 สาขาวิชา คือ รายวิชาที่เป็นวิชาการ (รายวิชาที่เป็นเนื้อหาสาระเฉพาะ) และรายวิชาที่เป็นวิธีการสอนไปพร้อม ๆ ในเวลาเดียวกัน ทำให้นักศึกษาเหล่านั้นมีคุณวุฒิและคุณสมบัติที่จะเป็นครูใหม่ในวิชาการนั้น ๆ ได้

   2. รูปแบบ “การรับรองประสบการณ์ที่ปฏิบัติงานในโรงเรียน” (An accredited experienced practitioner in school model) เป็นรูปแบบที่นิยมใช้กันในบางประเทศแต่อาจใหม่สำหรับประเทศไทยหลักการคือ การสร้างครูใหม่ โดยให้บุคคลนั้น ๆ ได้รับการฝึกอบรม (Training) เพื่อทำหน้าที่ครูภายใต้ความรับผิดชอบของการรับรองประสบการณ์ในการปฏิบัติงานหน้าที่ครูในโรงเรียน โดยมีผู้เชี่ยวชาญ จากสถาบันผลิตครูเป็นที่ปรึกษา (Mentors) มีพี่เลี้ยง (Advisor) และมีคณะกรรมการ ซึ่งประกอบขึ้นจากสภาวิชาชีพครู หน่วยงานผู้ใช้ครู และหน่วยงานที่รับผิดชอบในงานบริหารบุคคล มาร่วมกันประเมินผลเพื่อรับรองประสบการณ์การปฏิบัติงาน

   ส่วนที่ 1 : ความรู้และทักษะพื้นฐาน โดยปกติหลักสูตรส่วนนี้เป็นเรื่องทางการศึกษาหรือศึกษาศาสตร์ที่มีลักษณะเกี่ยวข้องกับปรัชญาการศึกษา ประวัติของการศึกษา จิตวิทยาการศึกษาและสังคมวิทยาการศึกษา

   ส่วนที่ 2 : ความรู้ด้านเนื้อหาสาระหรือวิชาเฉพาะและวิธีสอน ในส่วนนี้โดยมากจะรวมถึงแนวทางการสอนและการประเมินผลในวิชาเฉพาะเข้าไว้ด้วย ซึ่งในกรณีนี้อาจจะมีส่วนที่ซ้ำซ้อนกับ ส่วนที่ 1 (ความรู้และทักษะพื้นฐาน) อยู่บ้าง แต่มีการถกเถียงกันมากขึ้นเกี่ยวกับเรื่องนี้ เพราะเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ยากที่จะรู้ล่วงหน้าว่าความรู้และทักษะชนิดใดที่เด็กนักเรียนต้องการเมื่อเขาเติบโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ แต่กลับเป็นเรื่องที่ยากมากกว่าที่จะรู้ได้ว่าความรู้และทักษะชนิดใดที่ครูควรจะมี ความสำคัญในเรื่องนี้คือจะบรรจุหรือใส่ทักษะตามขวางหรือตามแนวนอน (เช่น “การเรียนรู้เพื่อที่จะเรียนรู้”หรือ “สมรรถนะทางสังคม” ซึ่งมีผลทำให้แตกต่างไปจากขอบเขตของวิชาแบบดั้งเดิม ดังนั้นจึงเกิดความสงสัยขึ้นในแนวทางเดิมของการออกแบบหลักสูตรการฝึกหัดครู และโดยเฉพาะแนวทางเดิมของการทำงานของครูในชั้นเรียน

   ส่วนที่ 3 : การปฏิบัติการสอนในชั้นเรียนหรือการปฏิบัติการทางการศึกษาในรูปแบบอื่น ๆ ซึ่งรูปแบบการปฏิบัติการสอนสามารถดำเนินการในลักษณะของการไปสังเกตการเรียนการสอนจริงในโรงเรียน นักศึกษาครูออกไปฝึกสอนจริงในโรงเรียน หรือให้นักศึกษาครูไปทำหน้าที่ครูฝึกหัดในโรงเรียน (Internship) เป็นการฝึกประสบการณ์วิชาชีพต่อจากการศึกษาด้านเนื้อหาสาระ

   1. การสังเกตการเรียนการสอนจริงในโรงเรียน ซึ่งรวมถึงการสังเกตและการเข้าไปมีส่วนร่วมอย่างจำกัดในชั้นเรียนเฉพาะบางเรื่องภายใต้การควบคุมดูแลใกล้ชิดของครูประจำชั้น

   2. การฝึกสอนจริงของนักศึกษาครู ซึ่งรวมถึงจำนวนสัปดาห์ของการฝึกสอนจริงในชั้นเรียนที่ได้รับมอบหมายภายใต้การควบคุมดูแลของครูประจำชั้น และอาจารย์นิเทศก์จากสถาบันผลิตครูหรือมหาวิทยาลัย

   3. การให้นักศึกษาครูไปทำหน้าที่ครูฝึกหัด (Internship) โดยมอบหมายให้นักศึกษาครูไปปฏิบัติหน้าที่ครูเสมือนว่าเป็นครูประจำการคนหนึ่ง โดยให้ทำงานของครูทั้งในชั้นเรียนและ ในโรงเรียนทั้งในงานการสอนและงานอื่น ๆของครู มีการติดตามและประเมินผลโดยคณะกรรมการ ทั้งจากส่วนของโรงเรียน และจากส่วนของสถาบันผลิตครู รวมถึงกรรมการจากสังคม ชุมชนด้วย

   1. ระยะจัดตั้งสถาบันการฝึกหัดครูอย่างเป็นระบบ ช่วง พ.ศ. 2435 - 2496

   2. ระยะการขยายตัวและพัฒนาของสถาบันการฝึกหัดครู ช่วง พ.ศ. 2497 – 2530

   3. ระยะช่วงเปลี่ยนแปลงสู่การเป็นสถาบันการฝึกหัดครูยุคใหม่ ช่วง พ.ศ. 2531 - ปัจจุบัน

   1. การผลิตครูหลักสูตร 5 ปี (การผลิตครูแนวใหม่) โดยรับนักเรียนที่สำเร็จการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลายมาเรียนในสถาบันอุดมศึกษา 4 ปี ปฏิบัติการหน้าที่ครูฝึกหัดในโรงเรียนที่เปิดสอนการศึกษาขั้นพื้นฐาน 1 ปีเต็ม เพื่อรับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพครู โดยศึกษารายวิชาและฝึกประสบการณ์วิชาชีพและทำกิจกรรมตามเงื่อนไข มีจำนวนหน่วยกิตไม่ต่ำกว่า 160 หน่วยกิต ใช้รูปแบบ “Clinical Hospital Model” คล้ายการผลิตแพทย์ จบแล้วเข้าสู่วิชาชีพครูได้ตามประกาศของสภาวิชาชีพ (คุรุสภา)

   2. การผลิตครูหลักสูตรต่อยอด 1 ปี (การผลิตครูเฉพาะกิจ) โดยรับนักศึกษาผู้จบปริญญาตรีแล้วเข้ามาเรียนรายวิชาชีพครู จำนวนไม่น้อยกว่า 24 หน่วยกิต เป็นเวลา 1 ปีการศึกษา จบหลักสูตรแล้วได้รับใบประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู หากได้เข้าสู่กระบวนการปฏิบัติการหน้าที่ครูฝึกหัดในโรงเรียนขั้นพื้นฐานเป็นเวลา 1 ปีเต็ม ก็จะได้รับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพครู จะมีคุณวุฒิคุณสมบัติเข้าสู่อาชีพครูใหม่ตามประกาศของสภาวิชาชีพได้

   3. การผลิตครูหลักสูตรปริญญาโทและเอกทางการสอน (การผลิตครูระดับบัณฑิตศึกษา) โดยรับผู้จบการศึกษาระดับปริญญาตรีและหรือโท เข้ามาเรียนหลักสูตรทางการสอนใช้เวลา 2 ปี สำหรับปริญญาโท และ 3-5 ปี สำหรับปริญญาเอก หากผู้เรียนยังไม่มีใบอนุญาตประกอบวิชาชีพครูก็ต้องปฏิบัติตามเงื่อนไขของสภาวิชาชีพครู (คุรุสภา)

   หลักการที่ 1 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจในเรื่องของแนวคิดหลักแห่งวิชาชีพครู มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องของเครื่องมือที่จะใช้สำหรับการแสวงหาความรู้ การสอบถาม มีความเข้าใจ ในโครงสร้างของสาขาวิชาที่ตนเป็นผู้สอน และสามารถสร้างสรรค์ประสบการณ์ในการเรียนรู้ที่จะช่วยส่งเสริมให้เนื้อหาวิชาเหล่านั้นเกิดประโยชน์สูงสุดต่อผู้เรียน

   หลักการที่ 2 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจในเรื่องของการเรียนรู้และพัฒนาการของเด็ก รู้จักสร้างโอกาสในการเรียนรู้ให้เกิดขึ้นเพื่อช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสติปัญญา สังคม และพัฒนาการส่วนบุคคล

   หลักการที่ 3 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจถึงความแตกต่างในการเรียนรู้ของเด็กและสามารถสร้างโอกาสในการจัดการเรียนการสอนที่จะนำไปประยุกต์ใช้กับผู้เรียนที่หลากหลายได้

   หลักการที่ 4 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจและรู้จักใช้ยุทธวิธีที่หลากหลายในการสอน เพื่อกระตุ้นให้เด็กรู้จักคิด อย่างมีเหตุผล สามารถแก้ไขปัญหาและมีทักษะในเชิงปฏิบัติ

   หลักการที่ 5 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจในตัวเด็กและบุคคล รวมทั้งการใช้ทั้งแรงจูงใจ และพฤติกรรมของกลุ่มมาสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ เพื่อกระตุ้นให้เกิดปฏิสัมพันธ์ทางสังคมในเชิงสร้างสรรค์แห่งความร่วมมืออย่างกระตือรือร้นในการเรียนรู้ และการสร้างแรงจูงใจในตัวของผู้เรียน

   หลักการที่ 6 : ครูแนวใหม่รู้จักเลือกใช้ถ้อยคำที่ก่อให้เกิดผล สามารถใช้อากัปกิริยา ท่าที่ รวมทั้งเทคนิควิธีการสื่อความหมายที่ช่วย กระตุ้นให้เด็กรู้จักถาม รู้จักแสวงหาความรู้ ตลอดทั้งรู้จักสร้างบรรยากาศแห่งความร่วมมือและปฏิสัมพันธ์ในห้องเรียนอย่างสร้างสรรค์

   หลักการที่ 7 : ครูแนวใหม่รู้จักวางแผนการสอนให้สอดคล้องกับเนื้อหาวิชาความต้องการของชุมชนและเป้าหมายของหลักสูตร

   หลักการที่ 8 : ครูแนวใหม่มีความเข้าใจและใช้ยุทธวิธีการประเมินผลในรูปแบบทั้งที่เป็นทางการและไม่เป็นทางการเพื่อประเมินสร้างความมั่นใจให้เกิดขึ้นว่าผู้เรียนจะได้รับการพัฒนาทั้งทางสติปัญญา สังคม และร่างกาย อย่างต่อเนื่อง

   หลักการที่ 9 : ครูแนวใหม่จะต้องเป็นนักปฏิบัติการที่มีความถี่ถ้วน รู้จักที่จะประเมินผลการปฏิบัติงานของตนเองและบุคคลอื่นอย่างต่อเนื่อง (นักเรียน พ่อแม่ ผู้ปกครอง และผู้ประกอบอาชีพอื่น ๆ ในชุมชนการเรียนรู้) พร้อมทั้งหาโอกาสที่จะสร้างความก้าวหน้าทางวิชาชีพของตนเองให้เกิดขึ้น

   หลักการที่ 10 : ครูแนวใหม่จะต้องสร้างความสัมพันธ์กับผู้ร่วมงานในโรงเรียน พ่อแม่ ผู้ปกครอง และหน่วยงานต่าง ๆ ในชุมชนขนาดใหญ่ (ชุมชนที่มีเครือข่ายมาก) เพื่อสนับสนุนการเรียนรู้และความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของเด็ก