1. เพื่อพัฒนาคน การนิเทศการศึกษาเป็นกระบวนการทำงานร่วมกับครูและบุคลากรทางการศึกษาเพื่อให้ครูและบุคลากรนั้นได้เปลี่ยนแปลงพฤติกรรมในทางที่ดีขึ้น

   2. เพื่อพัฒนางาน การนิเทศการศึกษามีจุดมุ่งหมายที่จะพัฒนางานสอนให้ดีขึ้น

   3. เพื่อสร้างการประสานสัมพันธ์ การนิเทศการศึกษาเป็นกระบวนการทำงานร่วมกัน รับผิดชอบร่วมกัน ผลัดเปลี่ยนกันเป็นผู้นำและผู้ตาม ไม่ได้เป็นการทำงานภายใต้การถูกบังคับ และคอยตรวจตราหรือจับผิด

   4. เพื่อสร้างขวัญและกำลังใจ เพราะว่าขวัญและกำลังใจ เป็นสิ่งสำคัญที่จะทำให้บุคคลมีความตั้งใจทำงาน หากการนิเทศการศึกษาไม่ได้สร้างขวัญและให้กำลังใจแก่ผู้ปฏิบัติงานแล้วย่อมจะประสบผลสำเร็จได้ยาก

   หลักการที่ 1 การนิเทศการศึกษาเป็นกระบวนการทำงานร่วมกันระหว่างผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศ ซึ่งกระบวนการนี้มีความหมายครอบคลุมถึงการทำงานเพิ่มขั้นตอนมีความต่อเนื่อง ไม่หยุดนิ่งและมีความเกี่ยวข้องปฏิสัมพันธ์ในหมู่ผู้ปฏิบัติงาน

   หลักการที่ 2 การนิเทศการศึกษามีเป้าหมายอยู่ที่คุณภาพของนักเรียน แต่การดำเนินงานนั้น จะกระทำโดยผ่านตัวกลางคือ ครูและบุคลากรทางการศึกษา ซึ่งบุคคลเหล่านี้เมื่อได้พัฒนาความรู้ ความเข้าใจ และสามารถปฏิบัติงานสอนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ก็จะส่งผลต่อคุณภาพของนักเรียนให้ดีขึ้นด้วย

   หลักการที่ 3 การนิเทศการศึกษาเน้นบรรยากาศประชาธิปไตย ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับการนิเทศมีการยอมรับซึ่งกันและกัน รับผิดชอบร่วมกัน การเปลี่ยนบทบาทในฐานะผู้นำและผู้ตาม บรรยากาศของการทำงานจะมุ่งสร้างความร่วมมือกัน ผู้นิเทศการศึกษาจะต้องมีลักษณะพิเศษบางประการที่เกี่ยวข้องกับบทบาทและหน้าที่ที่จะต้องรับผิดชอบต่องานการให้ความช่วยเหลือแก่ครูเพื่อปรับปรุงการสอนให้มีคุณภาพ ลักษณะพื้นฐานที่ผู้นิเทศควรมีอย่างน้อย 3 ประการ คือ

   1. พื้นฐานความรู้ (Knowledge Based) ผู้นิเทศจะต้องมีความเข้าใจเกี่ยวกับหน้าที่ของครูผู้สอน เข้าใจบทบาทของผู้มีส่วนร่วมในงานนิเทศการศึกษารวมทั้งพื้นฐานของความรู้ในเรื่องของการพัฒนาคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่เป็นครู

   2. ทักษะปฏิสัมพันธ์ระหว่างบุคคล (Interpersonal Skills) ผู้นิเทศจะต้องทราบว่า มีพฤติกรรมของการนิเทศในลักษณะใดบ้าง ที่จะมีผลต่อครูผู้สอนแต่ละคน หรือเป็นกลุ่มมากที่สุด

   3. ทักษะเฉพาะ (Technical Skills) ผู้นิเทศจะต้องมีทักษะเฉพาะในด้านการสังเกต การวางแผน การประเมินผล และการประเมินผลภายหลังการปรับปรุงการสอน

   กลุ่มที่ 1 ผู้เชี่ยวชาญในการเรียนการสอนวิชาเฉพาะ เป็นบุคคลที่มีความรู้ ความสามารถพิเศษ มีทักษะประสบผลสำเร็จในวิชาชีพเฉพาะนั้น เช่น ทางศิลปะ ดนตรี การเกษตร เป็นต้น

   กลุ่มที่ 2 ศึกษานิเทศก์ เป็นผู้ที่มีความรู้และประสบการณ์ด้านการสอนมาแล้ว ดำรงตำแหน่งศึกษานิเทศก์

   กลุ่มที่ 3 ผู้บริหารการศึกษาและผู้บริหารสถานศึกษา ซึ่งมีหน้าที่บริหารการศึกษา ทำหน้าที่นิเทศ แนะนำ ช่วยเหลือ สนับสนุนส่งเสริมการปฏิบัติงานของครู

   กลุ่มที่ 4 ครู เป็นผู้ที่มีความรู้และความสามารถด้านการสอน ทำหน้าที่เป็นผู้นิเทศภายในโรงเรียนบทบาทและหน้าที่ผู้นิเทศในแต่ละกลุ่ม ย่อมมีบทบาทและหน้าที่แตกต่างกัน หน้าที่พื้นฐานของการนิเทศ คือ ช่วยเหลือครูปรับปรุงการสอน การพัฒนาบุคลากร ปรับปรุงหลักสูตร พัฒนาการทำงานกลุ่มและวิจัยเชิงปฏิบัติการ

   1. กิจกรรมที่ผู้นิเทศเป็นผู้ปฏิบัติ เป็นกิจกรรมหลักที่ผู้นิเทศใช้สำหรับการให้ความรู้แก่ผู้รับการนิเทศ หรือทำการตรวจสอบข้อมูลเกี่ยวกับผู้รับการนิเทศ เพื่อประโยชน์ต่อการพัฒนาผู้รับการนิเทศให้เป็นไปตามวัตถุประสงค์ของการนิเทศที่ได้กำหนดไว้ ซึ่งประกอบด้วยกิจกรรมการบรรยาย การสาธิต การสังเกตการสอนในชั้นเรียน การสัมภาษณ์ การบันทึกข้อมูล การจัดทำเครื่องมือและข้อทดสอบ

   2. กิจกรรมที่ผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศทำร่วมกัน เป็นกิจกรรมการนิเทศที่ผู้นิเทศและผู้รับการนิเทศมีส่วนร่วมในกิจกรรมทั้งสองฝ่าย ได้แก่ การประชุม การระดมสมอง การอภิปราย

   3. กิจกรรมสำหรับผู้รับการนิเทศ เป็นกิจกรรมที่เน้นบทบาทของผู้รับการนิเทศ ซึ่งผู้รับการนิเทศจะต้องเป็นผู้กระทำหรือเป็นผู้ปฏิบัติตามสถานการณ์ต่างๆ ตามที่ผู้ให้การนิเทศเป็นผู้จัดขึ้น กิจกรรมดังกล่าว ได้แก่ การฟัง การดู การอ่าน การเยี่ยมเยือน การไปทัศนศึกษา บทบาทสมมติ และการปฏิบัติตามคำแนะนำ